Χρήμα vs Περιβάλλον: Η Μάχη των Αιώνων

«Το χρήμα πολλοί εμίσησαν, τη δόξα ουδείς». Μάλλον αυτός που το είπε ή πιωμένος ήταν ή σε άλλο πλανήτη ζούσε. Γιατί όλοι ξέρουμε πως αγαπάμε το χρήμα, και η δόξα… έ… αγοράζεται! Ένα πράγμα δεν αγοράζεται. Αυτό που καταστρέφεις. Αυτό δεν θα το πάρεις πίσω ποτέ ξανά, δεν μπορείς ούτε να το αγοράσεις ούτε να το φτιάξεις από την αρχή. Μάλλον στην Κύπρο δεν γνωρίζουμε τι εστί πολύτιμο και ποιά είναι η πραγματική έννοια του αγαθού. Δεν αναφέρομαι στους Κύπριους, μια χαρά ξέρουμε! Μιλάω για τη μικρή μερίδα ανθρώπων που γεύτηκαν τη γλύκα του χρήματος (διαβήτη θα πάθουν με τόση γλύκα) και πατάνε επί πτωμάτων – επί των οικοσυστημάτων στην περίπτωση μας – για μια χούφτα τάλιρα.

Μου δίνεται η ευκαιρία να σας παρουσιάσω μια ανασκόπηση για τις δράσεις «επί χάρτου» της ΕΕ για την επίτευξη των στόχων που τέθηκαν το έτος που μας πέρασε (2020) για τη βιοποικιλότητα, σε σύγκριση με τις δράσεις «επί της πράξης» της Κύπρου ως Κράτος Μέλος. Από ότι πιθανώς να αντιληφθήκατε ήδη, δεν συμφωνούν τα δυο μέρη και στο τέλος το «λογαριασμό» θα τον πληρώσει το περιβάλλον και εμείς ως μέρος του, για μια χούφτα τάλιρα.

Γεγονότα «επί χάρτου»

Στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα

• Τον Οκτώβριο του 2020 το Συμβούλιο Περιβάλλοντος εξέδωσε συμπεράσματα σχετικά με τη βιοποικιλότητα, εγκρίνοντας τους στόχους της στρατηγικής της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030 [1].

• Τα κράτη μέλη αναγνώρισαν την ανάγκη να ενταθούν οι προσπάθειες, με την καταπολέμηση των άμεσων και έμμεσων παραγόντων απώλειας της βιοποικιλότητας και υποβάθμισης της φύσης. Επανέλαβαν την έκκληση για πλήρη ενσωμάτωση των στόχων βιοποικιλότητας σε άλλους τομείς όπως η γεωργία, η αλιεία και η δασοκομία, καθώς και τη συνεπή εφαρμογή των μέτρων της ΕΕ στους τομείς αυτούς [2].

• Το Υπουργικό Συμβούλιο (Κύπρου) ενέκρινε στις 3.6.2020 τη «Στρατηγική και το Σχέδιο Δράσης για τη Βιοποικιλότητα στην Κύπρο», σηματοδοτώντας μια ολιστική προσέγγιση στην προστασία της φύσης [3].

• Η «Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα στην Κύπρο» αναπτύχθηκε στο πλαίσιο των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιοποικιλότητα (Convention on Biological Diversity), καθώς και από την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα (EU Biodiversity Strategy) και γενικός στόχος της είναι η ανάσχεση της απώλειας βιοποικιλότητας και η διατήρηση και προστασία των οικοσυστημάτων της Κύπρου σε καλή κατάσταση [4].

Ως περιβαλλοντολόγος, αυτά είναι καταπληκτικά νεά καθώς αυτές οι πρωτοβουλίες υψηλού επιπέδου της ΕΕ και του νησιού μας θα μπορέσουν να δώσουν μια ανάσα στο περιβάλλον από τις ανθρώπινες πιέσεις. Ως Χριστίανα όμως… έχω μάτια και βλέπω, αυτιά και ακούω και δυστυχώς στόμα που μέχρι πρότινος δεν είχε τρόπο να ανοίξει (σε ευχαριστώ ΒΙΟΑΙΡΕΣΙΣ για την ευκαιρία).

Δεν θα παραθέσω τις απόψεις μου ή τα προσωπικά μου πάθη για την περιβαλλοντική συνείδηση, θα σας παραθέσω όμως μια σειρά γεγονότων για να βγάλετε εσείς τα συμπεράσματα σας.

Γεγονότα «επί της πράξης» στην Κύπρο

Περιβαλλοντικό Διαχειριστικό Σχέδιο (ΠΔΣ) Ακάμα και το Εθνικό Δασικό Πάρκο

Το χρονολόγιο της ντροπής:

→ Tην περίοδο 05/2012 – 11/2013 πραγματοποιήθηκε το «Περιβαλλοντικό Διαχειριστικό Σχέδιο της Χερσονήσου του Ακάμα» (Δίκτυο Natura 2000), το οποίο στοχεύει στην προστασία, διαχείριση και βελτίωση του φυσικού περιβάλλοντος, λαμβάνοντας υπόψη τις υπάρχουσες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες [5].

→ Το 2016 αποφασίστηκε η παγοποίηση του ΠΔΣ μετά τις τροποποιήσεις που έγιναν από την Υπουργική Επιτροπή. Ποιές είναι αυτές; 75% του ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ να γίνει Εθνικό Δασικό Πάρκο (ΕΔΠ). Δήλωση του τότε Υπουργού Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος ήταν «…το θέμα του Ακάμα ταλαιπωρεί Κυβερνήσεις και πολίτες για 25 χρόνια, η απόφαση της Υπουργικής Επιτροπής περιλαμβάνει τη δημιουργία Εθνικού Δασικού Πάρκου εντός της περιοχής που καλύπτει το δίκτυο ΦΥΣΗ 2000 και στην κρατική γη». Περιβαλλοντικές οργανώσεις από όλη την Κύπρο ξεσηκώθηκαν, διαδήλωσαν, έγιναν διαβουλεύσεις με τους αρμόδιους, συμβούλεψαν τους εμπλεκόμενους φορείς πως μια τέτοια δράση θα αλλοιώσει ένα βιότοπο που έχει ήδη χαρακτηριστεί ως Τοπικής Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ), που αποτελεί προστατευόμενη περιοχή και εντάσσεται στο Δίκτυο Natura 2000 και είναι Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) [6].

→ Δυστυχώς όλα μια τρύπα στο νερό. Τον Απρίλιο του 2021, ο νύν Υπουργός Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος δήλωσε «Όλες οι σημαντικές δράσεις που είναι απαραίτητες για τη λειτουργία του Εθνικού Δασικού Πάρκου του Ακάμα έχουν δρομολογηθεί και βρίσκονται σε προχωρημένο ή ακόμα και σε τελικό στάδιο». Όλες οι διαβουλεύσεις, οι παρεμβάσεις και οι ανησυχίες των ερευνητών, περιβαλλοντολόγων και οικολόγων παραβλέφθηκαν εκούσια και μας πετάνε μια χούφτα στάχτη στα μάτια για να κλείσουν τα στόματα μας [7].

Συγκεκριμένα, σημαντικά στοιχεία του Σχεδίου που ανησυχούν την περιβαλλοντική κοινότητα είναι: (i) ότι δεν έχει γίνει άρση των αυθαίρετων επεμβάσεων και επιβλαβών δραστηριοτήτων, (ii) δεν υπάρχει πρόνοια μέσα στο αναθεωρημένο ΠΔΣ για κατεδάφιση των παράνομων οικημάτων και αποκατάσταση της περιβαλλοντικής καταστροφής εντός ή/και πλησίον του Εθνικού Δασικού Πάρκου (ΕΔΠ) Ακάμα και (iii) δεν προνοείται η απαλλοτρίωση των περίκλειστων ιδιωτικών περιουσιών στο ΕΔΠ Ακάμα, η ανάκτηση των οποίων από το κράτος θεωρείται απαραίτητη για σκοπούς δημόσιας ωφέλειας, αφήνωντας έτσι περιθώριο για ιδιωτική αξιοποίηση και πιθανή υποβάθμιση της περιοχής (θέση της ΟΠΟΚ) [7].

Εικόνα 1: Πίνακας επιπτώσεων από τις πιέσεις οικοδομικών διεργασιώναπό τη «Στρατηγική και Σχέδιο Δράσης για τη Βιοποικιλότητα στην Κύπρο», Ιούνιος 2020 [4].

«Αυτό που δεν φαίνεται να καταλαβαίνουν οι άνθρωποι είναι ότι μπορείς να βγάλεις εξίσου πολλά λεφτά από την καταστροφή ενός πολιτισμού, όσα και από το χτίσιμό του.» Margaret Mitchell, Αμερικανίδα συγγραφέας

Εικόνα 2: Πίνακας Στόχων από τη «Στρατηγική και Σχέδιο Δράσης για τη Βιοποικιλότητα στην Κύπρο» και το ποσό που απαιτείται για τη διατήρηση και αποκατάσταση της βιοποικιλότητας της Κύπρου – €3.290.000, Ιούνιος 2020 [4].

No comment που λένε και οι Άγγλοι, για την Εικόνα 2. και το ποσό που απαιτείται για την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας του νησιου, όπου εν μέρει το κράτος το ίδιο συμβάλλει στην καταστροφή του και υποβαθμίζει και θα συνεχίσει να υποβαθμίζει τον φυσικό πλούτο του νησιού μας.

Παράνομες οικοδομικές και κολυμβητικές δραστηριότητες στις Θαλασσινές Σπηλιές Πέγειας

→ Εκεί που όλα κυλούσαν ήρεμα στον κόσμο του «πολεοδομισμού» έρχεται ξαφνικά μια επιστολή της Επιτρόπου Περιβάλλοντος για τις παράνομες οικοδομικές δράσεις στην περιοχή των θαλασσινών σπηλιών στην Πέγεια. Όταν το πρωτοάκουσα, είπα καλά δεν το ψάχνουν λίγο τα ΜΜΕ πριν βγάλουν μια τέτοια είδηση; Σίγουρα έγινε κάποιο λάθος για την περιοχή που αναφέρονται, σκέφτηκα – εντάξει δεν το είπα και τόσο ευγενικά! Έλα όμως που δεν έγινε λάθος. Τα γεγονότα λοιπόν παρατίθενται συνοπτικά παρακάτω.

→ Φεβρουάριος του 2018. Η Επίτροπος Περιβάλλοντος, σε επιστολή της, στις 23 Φεβρουαρίου 2018, προς τον Υπουργό Εσωτερικών με κοινοποίηση προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον Υπουργό Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος και τονΔήμαρχο Πέγειας αναφέρει «Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει υποχρέωση να λαμβάνει μέτρα προστασίας για τους οικοτόπους που βρίσκονται στην περιοχή ‘Θαλασσινές Σπηλιές’». Τους εφιστά την προσοχή πως στην περιοχή «Θαλασσινές Σπηλιές» του Δήμου Πέγειας, όπου λαμβάνουν χώρα οι περιβαλλοντικές πιέσεις από την οικιστική ανάπτυξη βρίσκονται οικότοποι και ενδιαιτήματα σπάνιων προστατευόμενων ειδών χλωρίδας και πανίδας. Για αυτά, πρόσθεσε πως «…σύμφωνα με τους περί Προστασίας και Διαχείρισης της Φύσης και της Άγριας Ζωής Νόμους του 2003 έως 2015 και τους περί Προστασίας και Διαχείρισης Άγριων Πτηνών και Θηραμάτων Νόμους του 2003 έως 2015, η Κυπριακή Δημοκρατία, έχει υποχρέωση να λαμβάνει μέτρα προστασίας και διατήρησης» [8].

Να υπενθυμίσω σε αυτό το στάδιο ότι το Επιστημονικό Τεχνικό Επιμελητήριο Κύπρου (ΕΤΕΚ), είχε καταφύγει στη δικαιοσύνη για να σταματήσει την παράνομη ανάπτυξη στις Θαλασσινές Σπηλιές αναφέροντας ότι «…η πρόταξη της νομιμότητας σε αυτή την περίπτωση αποκαλύπτει ότι έχουμε χάσει την ουσία και κάθε μέτρο αναστολής, και πως το κράτος και το πολεοδομικό σύστημα ελέγχου της ανάπτυξης έχει αποτύχει παταγωδώς» [9].

→ Ένα χρόνο αργότερα και μετά από απανωτές αντιδράσεις, τον Φεβρουάριο του 2019, το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος ανακοινώνει την εγκαθίδρυση της Θαλάσσιας Προστατευόμενης Περιοχής «Θαλασσινές Σπηλιές της Πέγειας», η οποία τίθεται σε ισχύ την 1η Φεβρουαρίου 2019, με την έκδοση σχετικού Διατάγματος από τον Υπουργό Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος. Το Διάταγμα έχει διαμορφωθεί με βάση το άρθρο 5Α του περί Αλιείας Νόμου και στοχεύει στη δημιουργία μιας Ζώνης Απόλυτης Προστασίας (Πυρήνας) των αναπαραγωγικών σπηλαίων, στην οποία θα απαγορεύεται η αλιεία με οποιοδήποτε τρόπο καθώς και η διέλευση και αγκυροβόληση σκαφών. Τα ίδια θα ισχύουν και στην Ουδέτερη Ζώνη, πλην των σκαφών που κατέχουν επαγγελματική άδεια αλιείας μικρών σκαφών [10]. ΣΗΜΕΙΩΣΤΕ ΕΔΩ ΟΤΙ ΣΤΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΟΥΔΕΜΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΓΙΑ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΑ Ή/ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΑ ΟΙΚΟΔΟΜΗΜΑΤΑ!!!!

→ Τρία χρόνια μετά από τη δημοσίευση της επιστολής της Επιτρόπου Περιβάλλοντος, φτάνουμε στο σήμερα όπου καταγράφονται τα παρακάτω στην περιοχή:

• Ανέγερση 6 παραθεριστικών κατοικιών με κολυμβητικές δεξαμενές και βιολογικό σταθμό επεξεργασίας υγρών αποβλήτων.
• Ανέγερση επιπλέον 9 παραθεριστικών κατοικιών με κολυμβητικές δεξαμενές και βιολογικό σταθμό επεξεργασίας υγρών αποβλήτων.
• Παράνομος εκβραχισμός, διαμόρφωση παραλίας και παροχή οργανωμένων υπηρεσιών (κρεβατιών και ομπρελών θαλάσσης) εξυπηρέτησης λουομένων στην τοποθεσία Καφίζης. Οι αυθαίρετες επεμβάσεις χωροθετούνται εντός των δύο περιοχών του Δικτύου Natura 2000.
• Ανέγερση ενιαίας τουριστικής και οικιστικής ανάπτυξης, με ξενοδοχείο (5 αστέρων, 8 ορόφων και 168 κλινών), 44 παραθεριστικές κατοικίες με κολυμβητικές δεξαμενές και βιολογικό σταθμό επεξεργασίας υγρών αποβλήτων.
• Ανέγερση 20 παραθεριστικών κατοικιών με κολυμβητικές δεξαμενές, κτίριο υποδοχής και βιολογικό σταθμό επεξεργασίας υγρών αποβλήτων.
• Ανέγερση 19 παραθεριστικών κατοικιών με κολυμβητικές δεξαμενές και βιολογικό σταθμό επεξεργασίας υγρών αποβλήτων.
• Το Τμήμα Περιβάλλοντος εξετάζει την επέκταση της ενιαίας τουριστικής ανάπτυξης με ξενοδοχείο 5 αστέρων, έτσι ώστε – πέραν του κτηρίου 8 ορόφων και 168 κλινών – να περιλαμβάνει 8 επιπλέον κτιριακές μονάδες 119 δωματίων (238 κλινών) [11].

Εικόνα 3: Κατοικίες στις «Θαλασσινές Σπηλιές» στην Πέγεια [12]

«Στην πολιτική, δύο πράγματα έχουν σημασία: το πρώτο είναι τα λεφτά και δεν μπορώ να θυμηθώ ποιο είναι το δεύτερο» Mark Hanna, Αμερικανός πολιτικός

Αντιλαμβάνεστε ότι η λίστα είναι μακριά και τα megabytes λίγα για να αναφερθώ σε όλα όσα δεν ευθυγραμμίζονται με αυτά που υπογράφονται στα χαρτιά, σε όλα όσα δεσμεύονται και βάζουν στόχους αλλά ποτέ δεν εφαρμόζονται. Για όλα αυτά τα “χάρτινα” σχέδια σπαταλήθηκε κρατικό και ευρωπαϊκό χρήμα, πόροι, ενεργεια και εργασιακό προσωπικό. Όλα για το θεαθήναι και για αποφυγή προστίμων από την ΕΕ.

Μπορώ να αναφερθώ και στις μετοχές εκπομπής ρύπων που πουλάει η Κύπρος, στις αυτοδύναμες κυβερνήσεις που κάνουν τα στραβά μάτια σε καταστροφές του περιβάλλοντος, βλ. Λίμνη Παραλιμνίου. Στις πιέσεις στα παράκτια περιβάλλοντα όπου κατασκευάζονται παντού μαρίνες, εκατοντάδες μόλοι και κυμματοφράκτες που αλλοιώνουν το τοπίο αλλά και ευνοούν τη μεταφορά άμμου – διάβρωση ακτών – για την αλιεία και τα παραλιεύματα. Να θυμηθώ και την ισοπέδωση της παραλίας Ασπρόκρεμμου με μπουλντόζες για να παντρευτεί ζευγάρι από τη Ρωσία;

Για πόσο ακόμα θα σκονίζονται τα στρατηγικά σχέδια και τα σχέδια δράσης στα συρτάρια λειτουργών; Για πόσο ακόμα θα γυρνάμε το κεφάλι και να προσποιούμαστε ότι κοιτάμε αλλού; Μέχρι πότε θα γίνονται όλα αυτά και εμείς απλά θα τα παρακολουθούμε από τις τηλεοράσεις μας και θα αναφωνάζουμε «Οί μάνα μου… ;».

Θα σας απαντήσω. Μέχρι που θα έρθει το κύμα στα πόδια μας και θα είναι πια πολύ αργά. Και όλα αυτά για μια χούφτα τάλιρα. Παρακαλώ, διαψεύστε με.

Σας αφήνω με το λαμπρό απόφθεγμα του Τάκιτου από την Pax Romana “Ubi solitudinem faciunt, pacem appellant” – Δημιουργούν την ερήμωση και την αποκαλούν ειρήνη.

Πηγές

[1] https://www.consilium.europa.eu/el/policies/biodiversity/

[2] https://www.consilium.europa.eu/el/press/press-releases/2020/10/23/council-adopts-conclusions-on-the-eu-biodiversity-strategy-for-2030/

[3] http://www.moa.gov.cy/moa/environment/environmentnew.nsf/page14_gr/page14_gr

[4] http://www.moa.gov.cy/moa/environment/environmentnew.nsf/all/5B978F5843406DE4C2258
57D006267C1/$file/Biodiversity%20Strategy%20and%20Action%20Plan%20CY.pdf?openelement

[5]. http://www.iaco.com.cy/environmental-management-plan-of-akamas-peninsula-natura-2000-network-ministry-of-agriculture-natural-resources-and-environment-cyprus/

[6] https://www.reporter.com.cy/local-news/article/25292/

[7] https://cyprustimes.com/koinonia/se-prochorimeno-i-teliko-stadio-oi-draseis-gia-to-parko-toy-akama-eipe-o-ypoyrgos-georgias/

[8] https://cyprustimes.com/koinonia/ep-perivallontos-ypochreosi-tis-dimokratias-na-prostateysei-tis-thalassines-spilies/

[9] https://www.reporter.com.cy/local-news/article/309734/to-etek-eiche-paei-sta-dikastiria-ga-na-stamatisei-tin-anaptyxi-stis-thalassines-spilies

[10] https://www.reporter.com.cy/politics/article/454568/eggathidrysi-thalassias-prostatevomenis-periochis-stis-thalassines-spilies-tis-pegias

[11] https://gr.voiceoftheisland.com/104317/

[12] www.cyprusgreen.org (εικόνα 3)