Η βιολογία του σεξ στον άνθρωπο

Η σεξουαλική επαφή είναι μία πολυδιάστατη εμπειρία για τα ζώα, η οποία πέρα από ορμονικές αλλαγές περιλαμβάνει και συναισθηματικές, ψυχολογικές και κοινωνικές παραμέτρους. Ποιος είναι όμως ο κύριος σκοπός του σεξ; Γιατί είναι τόσο σημαντικό στη ζωή μας; Και κυρίως τι είναι ο έρωτας;

Εάν θα με ρωτούσε κανείς τι είναι ο έρωτας θα έλεγα ότι είναι ένας αποπλανητικός χορός των αισθήσεων που έχει σκοπό την ψυχική κόπωση για να φτάσει η ψυχή στην κορύφωση που είναι το σεξ. Αυτός ο χορός των αισθήσεων αλλάζει το μοτίβο των ορμονών με αποτέλεσμα να διαταράσσεται η προσωπικότητα του ανθρώπου. Όλα αρχίζουν με την πρώτη ματιά. Όταν κοιτάμε το πρόσωπο κάποιου ερωτικού συντρόφου ένας συγκεκριμένος αριθμός περιοχών στον εγκέφαλο ενεργοποιείται. Αυτό ισχύει και στα δύο φύλα.

Εικόνα 1: Έρως και Ψυχή του Antonio Canova [10].

Ορμόνες και συγκεκριμένα μοτίβα ενεργοποίησης/απενεργοποίησης του εγκεφάλου επάγουν τον  Έρωτα

Οι περιοχές του εγκεφάλου που εμπλέκονται στην ερωτική πράξη είναι αυτές του συστήματος ανταμοιβής (εικόνα 2) [1]. Το πάθος δημιουργεί συναισθήματα έξαρσης και ευτυχίας που πολλές φορές είναι απερίγραπτα αλλά και αφόρητα. Οι περιοχές του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται ως απάντηση σε αυτά τα συναισθήματα είναι αυτές που επηρεάζονται κυρίως από τον νευροδιαβιβαστή, ντοπαμίνη. Έτσι εξηγούνται οι καταστάσεις εθισμού, επιθυμίας και ευφορίας. Εάν το αποτέλεσμα είναι η επιτυχής συνουσία, ο εγκέφαλος αποκτά το αίσθημα της ανταμοιβής, γιατί επιτεύχθηκε η ένωση που επιθυμούσε. Η αύξηση της ντοπαμίνης συνδέεται με μείωση του νευροδιαβιβαστή σεροτονίνης, η οποία σχετίζεται με την όρεξη και τη διάθεση. Κάποιες μελέτες έχουν δείξει μείωση της σεροτονίνης σε επίπεδα που είναι κοινά με ιδεοψυχαναγκαστικές διαταραχές [1], κάτι που δεν είναι παράλογο εφόσον ο έρωτας είναι ένα είδος εμμονής, η οποία ακινητοποιεί τη σκέψη και τη διοχετεύει προς ένα και μόνο άτομο. Δύο άλλοι νευροδιαδιβαστές που συνδέονται με τον έρωτα είναι η ωκυτοκίνη και η βαζοπρεσίνη, οι οποίοι απελευθερώνονται από την υπόφυση του εγκεφάλου στην κυκλοφορία του αίματος κατά τον οργασμό [1]. Η συγκέντρωση και των δύο προκαλεί προσκόλληση και ρομαντική αγάπη προς τον/την σύντροφο. Δεν μπορεί να μην γίνει αναφορά και στα υψηλά επίπεδα τεστοστερόνης που παράγονται στο αντρικό σώμα, τα οποία σχετίζονται με τάσεις κυριαρχίας και επιθετικότητας που εκδηλώνουν οι άντρες προς τους συναγωνιστές τους, για διεκδίκηση ενός σεξουαλικού συντρόφου [2].

Εικόνα 2: Ενεργοποιήσεις του εγκεφάλου που προκλήθηκαν όταν τα άτομα είδαν φωτογραφίες των αγαπημένων τους συντρόφων [1].

Ο αληθινός έρωτας είναι κάτι συναρπαστικό που ωριμάζει ένα αγόρι σε έναν άντρα και μία γυναίκα σε μία πιθανόν μελλοντική μητέρα. Η αγάπη μεταμορφώνει δύο ανθρώπους σε προστάτες του μελλοντικού απογόνου. Συγκεκριμένα, η αμυγδαλή, μία εγκεφαλική δομή, που σχετίζεται με καταστάσεις φόβου, απενεργοποιείται στο αντίκρισμα ενός αγαπημένου συντρόφου και κατά την εκσπερμάτωση στον άντρα, οδηγώντας σε μείωση του φόβου [1]. Πέρα από τον ηρωισμό, ο έρωτας αντικατοπτρίζεται και από έναν περιορισμό της κρίσης με την οποία αξιολογούμε άλλους ανθρώπους. Αυτό συμβαίνει λόγω παροδικών ορμονικών αλλαγών που συμβαίνουν και στα δύο φύλα, ιδιαίτερα τους πρώτους έξι μήνες γνωριμίας/σχέσης του ζευγαριού. Συγκεκριμένα, έρευνες δείχνουν αυξημένη έκκριση της κορτιζόλης και στα δύο φύλα, μειωμένη έκκριση της τεστοστερόνης και της ωοθυλακιοτρόπου ορμόνης (FSH) στον άντρα και αυξημένη έκκριση τεστοστερόνης στην γυναίκα. Τα αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης και τα μειωμένα επίπεδα FSH σχετίζονται με τις αγχωτικές και ταυτόχρονα διεγερτικές συνθήκες που βιώνει ο άνθρωπος εκείνη την περίοδο της πρώτης σχετικά επαφής [3]. Και στα δύο φύλα ενεργοποιούνται περιοχές του προμετωπιαίου και του κροταφικού φλοιού του εγκεφάλου [1], ώστε ο/η σύντροφος να κατανοεί το ερωτικό κάλεσμα είτε αυτό είναι ένα μαγευτικό τραγούδι είτε ένας σαγηνευτικός χορός είτε ένα ισχυρό άγγιγμα ή ένα έντονο βλέμμα. Το αποτέλεσμα όλης αυτής της διαδικασίας είναι η αλλαγή των επιπέδων των ορμονών που κάνουν την γυναίκα πιο γόνιμη [4]. Στον Φαίδρο του Πλάτωνα, ο Σωκράτης σχολιάζει: «Η παράλογη επιθυμία που μας οδηγεί στην απόλαυση της ομορφιάς και υπερισχύει της κρίσης ονομάζεται αγάπη». Τα καθώς πρέπει χάνονται και ξυπνάνε τα ζωώδη ένστικτα.

Γιατί το σεξ είναι απολαυστικό; Ο πραγματικός σκοπός του σεξ.

Ο άνθρωπος όπως και τα άλλα ζώα δεν γεννιέται για να χαίρεται τη ζωή αλλά μόνο για να την διαιωνίζει, για να τη μεταδώσει σε αυτούς που θα τον διαδεχθούν, για να διατηρήσει τη ζωή. Πριν από το Δαρβίνο ο Τζάκομο Λεοπάρντι στοχαζόταν ότι το κέντρο του κόσμου δεν είναι ο άνθρωπος, αλλά η ζωή και αυτήν υπηρετεί θέλοντας και μη ο άνθρωπος, ακόμα κι όταν νομίζει ότι αυτή τον υπηρετεί. Αυτό που μετράει μακροχρόνια είναι η διατήρηση των γονιδίων [5]. Το θηλυκό κάνει την επιλογή, γιατί αυτή θα κυοφορήσει τον απόγονο [6]. Πολλοί παράγοντες όπως η υγιής εμφάνιση του αρσενικού, η μόρφωση του, το χρήμα ή ο χειρισμός κατά τη διάρκεια του σεξ επηρεάζουν την κρίση του θηλυκού. Το αρσενικό που θα καταφέρει να συνουσιαστεί είναι συνήθως αυτό με τα καλύτερα γονίδια [6]. Ο συνδυασμός πατρικού και μητρικού DNA θα φέρει έναν πιο εξελιγμένο απόγονο, ο οποίος μπορεί να προσαρμοστεί καλύτερα στο νέο παιχνίδι της ζωής. Έτσι, εάν δεν υπήρχε το σεξ δεν θα μπορούσαμε ως είδος να αναπτύξουμε γρήγορα και αποτελεσματικά μηχανισμούς αντίστασης κατά των ασθενειών [5]. Κάτι που είναι υψίστης σημασίας γιατί η επιβίωση είναι ένα σκληρό παιχνίδι, από τη στιγμή που και οι άλλοι οργανισμοί εξελίσσονται αποκτώντας όπλα π.χ. ο κορονοϊός δεν μπορεί να προσβάλλει κάποιους ανθρώπους (Κανόνας της Κόκκινης Βασίλισσας [5]).

Εικόνα 3:  Τι μας διδάσκει η γενετική για τη σεξουαλικότητα; [11].

Η ομοφυλοφιλία δεν εκπληρώνει το σκοπό του σεξ αλλα ενεργοποιούνται τα εγκεφαλικά και ορμονικά μονοπάτια αγάπης

Έχει παρατηρηθεί στα περισσότερα ζώα (όπως σκύλοι, δελφίνια, άνθρωποι, αντιλόπες, λιοντάρια) και μία άλλη μορφή σεξ, η ομοφυλοφιλία, η οποία δεν εκπληρώνει τον πρωταρχικό σκοπό του σεξ, την δημιουργία πιο εξελιγμένης ζωής. Κάποιοι άνθρωποι υποστηρίζουν ότι αυτό είναι αφύσικο. Ποιος όμως είναι ο πραγματικός κριτής εδώ, ο άνθρωπός, η Φύση ή ο Θεός; Ο σεξουαλικός προσανατολισμός προκύπτει μέσω της πολύπλοκης αλληλεπίδρασης βιολογικών και κοινωνικών παραγόντων. Η αιτία της ομοφυλοφιλίας είναι πολυπαραγοντική, δεν προκαλείται από ένα και μόνο γονίδιο όπως το Xq28, μία και μόνο ορμονοεξαρτώμενη μεταβολή της εγκεφαλικής ανατομίας όπως πιο διογκωμένος υπερχιασματικός πυρήνας και θαλαμικός πυρήνας INAH-3 ή μια και μόνο εμπειρία στη ζωή [7]. Για παράδειγμα, υπάρχουν άντρες με σύνδρομο έλλειψης ευαισθησίας στα ανδρογόνα, οι οποίοι αποκτούν μία πιο θηλυπρεπή εμφάνιση [8]. Ο Steven Rose επισημαίνει ότι σε αντίθεση με τα περισσότερα ζώα το ανθρώπινο βρέφος γεννιέται με πιο λίγες νευρικές οδούς επειδή οι περισσότερες είναι δεσμευμένες στην ανάπτυξη των ιδιαίτερων νοητικών ικανοτήτων του, κάτι που αποδεικνύει ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά διαμορφώνεται περισσότερο από το περιβάλλον παρά μέσω των γενετικά προγραμματισμένων ενστίκτων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ότι εάν γεννιέσαι σε μία κοινωνία που οι σχέσεις μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου δεν είναι τόσο αποδεκτές, να σχηματίζεις μία αρνητική συμπεριφορά απέναντι στην ομοφυλοφιλία [9]. Η ελευθερία σου περιορίζεται εκεί που επηρεάζεις την ελευθερία του άλλου. Επίσης, οι εμπειρίες κατά την παιδική ηλικία μπορεί να οδηγήσουν στο σχηματισμό συνάψεων μεταξύ των νευρώνων στο υποσυνείδητο και να αναπτύξουν ομοφυλοφιλικά ένστικτα δίχως τη θέληση του ατόμου. Μπορεί το σεξ να μην αποσκοπεί στη διαιώνιση του είδους αλλά στην ηδονή, όμως δεν μπορεί να αμφισβητηθεί ότι δεν υπάρχει αληθινός έρωτας και αγάπη μεταξύ του ίδιου φύλου, άλλωστε δεν αγαπάς μόνο το σώμα που έχει φύλο αλλά και την ψυχή η οποία δεν έχει γεννητικά όργανα.

Επίλογος

Το σεξ και ο έρωτας είναι καθοριστές της προσωπικότητας μας. Ακόμα και από τη παιδική ηλικία σχηματίζονται νευρικά δίκτυα στον εγκέφαλο που συνδέονται με την ευχαρίστηση και την ανταμοιβή. Αυτά αργότερα θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε καταστάσεις που διεγείρουν τον εγκέφαλο σεξουαλικά. Παρόλο αυτά, το γεγονός που χαρακτηρίζεται από τις αναπαραγωγικές ορμόνες και που αλλάζει τη συμπεριφορά του ατόμου είναι η εφηβεία. Τότε είναι που στα ζώα ξυπνάει το ένστικτο της διαιώνισης του είδους. Το σεξ και οι διάφορες μορφές του όπως η ομοφυλοφιλία είναι ένας τομέας που κατατάσσεται στη συμπεριφορική βιολογία και είναι δύσκολο να μελετηθεί γιατί πέρα από τα εγκεφαλικά και ορμονικά μονοπάτια που εμπλέκονται καθορίζεται και από τις προσωπικές εμπειρίες. Αυτός είναι και ο λόγος που τέτοιου είδους έρευνες απαιτούν μεγάλα χρονικά διαστήματα για να διεξάγουν αξιόπιστα αποτελέσματα.

Η πορνεία, η πολυγαμία ανδρών και γυναικών, η παιδοκτονία, η ομορφιά, ο ανταγωνισμός, η γενετική και εγκεφαλική βάση της ομοφυλοφιλίας, η παιδοκτονία και ο βιασμός είναι καταστάσεις που εμπλέκονται στη βιολογία του σεξ και θα αναλυθούν σε επόμενα άρθρα μας [2, 9].

Βιβλιογραφία

[1]   Zeki, S. (2007). The neurobiology of love. FEBS Letters, 581(14), 2575–2579.

[2]   Η Συμπεριφορά των Ζώων Alcock, John , Rubenstein, Dustin R. Εκδόσεις Broken Hill Publishers Ltd 2020

[3]   Marazziti, D., & Canale, D. (2004). Hormonal changes when falling in love. Psychoneuroendocrinology, 29(7), 931–936.

[4]   Sorokowski, P., Żelaźniewicz, A., Nowak, J., Groyecka, A., Kaleta, M., Lech, W., Samorek, S., Stachowska, K., Bocian, K., Pulcer, A., Sorokowska, A., Kowal, M., & Pisanski, K. (2019). Romantic love and reproductive hormones in women. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16(21), 4224.

[5]   Ο Σεξουαλικός Πίθηκος Καφετζόπουλος Ευάγγελος Εκδόσεις Κάτοπτρο 1999

[6]   Εξέλιξη Barton H. Nicholas, Briggs E.G. Derek, Eisen A. Jonathan, David B. Goldstein, Nipman H. Patel Εκδόσεις UTOPIA 2013

[7]   Βασικές Αρχές Νευροεπιστημών Kandel R. Eric, Schwartz H. James, Jessell M. Thomas Ιατρικές Εκδόσεις Π. Χ. Πασχαλίδης 2016

[8]   Ιατρική Γενετική (Thompson and Thompson), McInnes R.R., Nussbaum R., Willard H.F., Ιατρικές Εκδόσεις Π. Χ. Πασχαλίδης 2011

[9]   Κοινωνιολογία Giddens Anthony, Sutton Philip Εκδόσεις Gutenberg 2020

[10]  Φίλοι της τέχνης και της φιλοσοφίας [Internet]. Φίλοι της τέχνης και της φιλοσοφίας. [cited 2022 Jan 6]. Available from: http://filoitexnisfilosofias.com

[11]  Nicholas Konrad [Internet]. NICHOLAS KONRAD. [cited 2022 Jan 6]. Available from: https://www.nicholaskonrad.com/