Γιατί ακόμα να βρεθεί θεραπεία για τον καρκίνο;

Μια μεγάλη μερίδα ατόμων αναρωτιέται γιατί μετά από τα άλματα της επιστήμης σε διάφορους τομείς, δεν έχει καταστεί δυνατό να βρεθεί μια καθολική θεραπεία για τον καρκίνο. Η εύρεση θεραπείας για τον καρκίνο αποδεικνύεται πιο περίπλοκη από το σχεδιασμό που απαιτείται για το διαστημικό ταξίδι. Δυστυχώς αυτή η ασθένεια ταλαιπωρεί ακόμα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού. Ολόκληρη επιστημονική κοινότητα προσπαθεί να βρει λύσεις και θεραπείες για την νόσο, ωστόσο υπάρχει μια λογική εξήγηση πίσω από αυτή τη διαπίστωση και τις δυσκολίες που ταλανίζουν τους επιστήμονες.

Τι είναι ο καρκίνος και πως δημιουργείται;

Αρχικά, λίγα λόγια για τον καρκίνο. Η νόσος δημιουργείται όταν μερικά από τα κύτταρα του σώματος μας αρχίζουν να διαιρούνται χωρίς διακοπή και εξαπλώνονται στους γύρω ιστούς. Η διαίρεση είναι μια φυσιολογική διαδικασία για το σχηματισμό νέων κυττάρων που το σώμα μας χρειάζεται. Όταν τα φυσιολογικά κύτταρα γερνούν ή καταστραφούν, πεθαίνουν και αντικαθίστανται από νέα κύτταρα [1].

Όταν όμως αναπτύσσεται ο καρκίνος, αυτή η ομαλή διαδικασία διαλύεται. Τα κύτταρα πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα και δεν καταστρέφονται ομαλά όπως τα φυσιολογικά κύτταρα, σχηματίζοντας όγκους [1].

Εικόνα 1: Στον καρκίνο παρατηρείται ανεξέλεγκτη διαίρεση κυττάρων η συσσώρευση των οποίων προκαλεί τον σχηματισμό όγκων.

Ο καρκίνος είναι μια γενετική ασθένεια, δηλαδή προκαλείται από αλλαγές στα γονίδια που ελέγχουν τον τρόπο λειτουργίας των κυττάρων μας, όπως το πως διαιρούνται, όπως αναφέρθηκε παραπάνω. Οι γενετικές αλλαγές μπορούν να κληρονομηθούν από τους γονείς μας ή να προκύψουν κατά τη διάρκεια της ζωής μας [1]. 

Εικόνα 2: Οι γενετικές αλλαγές που μπορούν να οδηγήσουν στη δημιουργία καρκίνου μπορούν είτε να κληρονομηθούν ή να δημιουργηθούν από το περιβάλλον στο οποίο έχουμε εκτεθεί. Επίσης, γενετικές αλλαγές προκαλούνται λόγω κάποιας βλάβης στη διάρκεια της κυτταρικής διαίρεσης.

Γιατί είναι δύσκολη η εύρεση μια καθολικής θεραπείας για τον καρκίνο;

Επιστρέφοντας όμως στην κύρια ερώτηση του άρθρου, παρακάτω θα αναλυθούν κάποιοι από τους λόγους που η εύρεση μιας θεραπείας για τον καρκίνο θα απασχολεί για αρκετά χρόνια ακόμα τους επιστήμονες. 

Ο καρκίνος περιλαμβάνει στην πραγματικότητα μια μεγάλη ομάδα ασθενειών και ο κάθε άνθρωπος μπορεί να έχει διαφορετικά αίτια που ανέπτυξε την νόσο. Αυτό αρχικά οδηγεί στη δύσκολη κατάταξη της νόσου και του εντοπισμού της αιτίας που προκλήθηκε για τον κάθε ασθενή. Ταυτόχρονα τα καρκινικά κύτταρα, ακόμη και εντός του ίδιου όγκου, σε κάθε ασθενή  μπορεί να είναι διαφορετικά. Επομένως, αυτό καθιστά δύσκολο το έργο των ερευνητών για δημιουργία οποιασδήποτε στοχευμένης θεραπείας που θα είναι ικανή να εξαλείψει όλα τα καρκινικά κύτταρα από μόνη της.

Επίσης, τα καρκινικά κύτταρα αναπτύσσονται και χωρίζονται με ραγδαία ταχύτητα. Τα κύτταρα αυτά μπορεί να συνεχίσουν να μεταλλάσσονται και να αλλάζουν κατά τη διάρκεια της νόσου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην ανταποκρίνονται πλέον στα χημειοθεραπευτικά φάρμακα ή στις θεραπείες ακτινοβολίας που αρχικά χρησιμοποιούνταν επιτυχώς. Σημαίνει επίσης, ότι ο καρκίνος που υπάρχει σήμερα μπορεί να διαφέρει από αυτόν που θα υπάρχει τις επόμενες εβδομάδες και μήνες, άρα η θεραπεία να καταστεί επίσης μη αποτελεσματική. Τέλος, οι συνεχείς αλλαγές στα καρκινικά αυτά κύτταρα μπορεί να τους προσδώσουν πλεονέκτημα και να οδηγήσουν στην ανάπτυξη αντίστασης έναντι μιας θεραπείας σε βάθος χρόνου [2]. Εάν συμβεί αυτό, ο ασθενής θα πρέπει στη συνέχεια να υποβληθεί σε διαφορετική θεραπεία, αλλά και πάλι, ο καρκίνος πιθανόν να αναπτύξει αντίσταση στο νέο φάρμακο. 

Ακόμα, κάποιες άλλες ιδιότητες των καρκινικών κυττάρων εμποδίζουν τη θεραπεία της νόσου. Τα καρκινικά κύτταρα είναι πραγματικά καλά στο να μένουν ζωντανά. Έχουν αναπτύξει μηχανισμούς για αυτό το σκοπό. Ενώ τα φυσιολογικά κύτταρα διαθέτουν μηχανισμούς που τα εμποδίζουν να αναπτυχθούν ή να διαιρεθούν πάρα πολύ, τα καρκινικά κύτταρα έχουν χάσει αυτούς τους μηχανισμούς ελέγχου και μπορούν να αναπτύξουν ένα οπλοστάσιο μηχανισμών για να αποφύγουν τη θανάτωσή τους. Επίσης, η ικανότητα τους να μιμούνται τα φυσιολογικά μας κύτταρα αποτελεί πρόκληση για τους ερευνητές αφού πρέπει να βρουν έναν τρόπο να καταστρέψουν επιλεκτικά τα καρκινικά κύτταρα χωρίς να προκαλέσουν υπερβολική ζημιά στο υπόλοιπο σώμα [3]. 

Εικόνα 3: Τα καρκινικά κύτταρα περιτριγυρίζονται από κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, ινοβλάστες, μόρια και αιμοφόρα αγγεία. Τα καρκινικά κύτταρα έχουν την ικανότητα να μπορούν να τροποποιήσουν αυτό το μικροπεριβάλλον με απώτερο σκοπό την επιβίωση τους. Αυτό ως αποτέλεσμα επηρεάζει την ανάπτυξη και διασπορά του όγκου.

Τέλος, η μετάσταση αποτελεί ένα τεράστιο πρόβλημα στη θεραπεία του καρκίνου. Ένας από τους κυριότερους λόγους για τις δυσκολίες που σχετίζονται με τη θεραπεία του καρκίνου είναι η μεταστατική φύση του. Η ασυμπτωματική φύση ορισμένων καρκίνων και η μη έγκαιρη διάγνωση επιτρέπουν στον καρκίνο να εξαπλωθεί σε διάφορα μέρη του σώματος πέρα από την τοποθεσία προέλευσής του. Έτσι, όταν ο καρκίνος κάνει μετάσταση, η θεραπεία δεν πρέπει να κατευθύνεται μόνο στον πρωτογενή καρκίνο αλλά και να εξαλείφει τους δευτερογενείς [4]. 

Υπάρχουν θεραπευτικές προσεγγίσεις για τον καρκίνο;

Αυτοί και άλλοι λόγοι που θα αναλυθούν σε επόμενα άρθρα, καθιστούν αδύνατη τη χρήση μιας και μοναδικής θεραπείας για την εξάλειψη της νόσου. Παρ’ όλα αυτά, με τη συμβολή τη επιστήμης, καταλήξαμε σήμερα πολλές μορφές καρκίνου να είναι ιάσιμες ή να καταστούν χρόνιες, ελεγχόμενες παθήσεις. Με τη βοήθεια της τεχνολογίας και με τη συμβολή των επιστημόνων υπάρχουν σήμερα κάποιες θεραπείες για την πολυπαραγοντική αυτή νόσο, στοχευμένες  για κάθε άτομο και το είδος καρκίνου. Μερικά άτομα θα δεχθούν μόνο μία θεραπεία, αλλά οι περισσότεροι έχουν ένα συνδυασμό θεραπειών, όπως χειρουργική επέμβαση σε συνδυασμό  με χημειοθεραπεία ή/και θεραπεία ακτινοβολίας. Πραγματοποιείται επίσης ανοσοθεραπεία, στοχευμένη θεραπεία ή ορμονική θεραπεία. Επόμενος στόχος είναι όλες οι μορφές καρκίνου να είναι θεραπεύσιμες [5].

Κλείνοντας, είναι σημαντικό να λάβουμε υπόψιν ότι ο επιστήμονας είναι ο σύμμαχος μας για την αντιμετώπιση της νόσου και όχι κάποιος που μας στερεί τη θεραπεία. Εξάλλου έχει αφιερωθεί σε αυτό και επιθυμεί όσο κανείς άλλος να δει τους καρπούς της προσπάθειάς του να εφαρμόζονται. Δυστυχώς όμως, οι επιστημονικές μελέτες για την αποτελεσματικότητα των νέων θεραπειών για τον καρκίνο χρειάζονται χρόνο. Αυτό μπορεί να οδηγήσει στη λανθασμένη αντίληψη ότι η θεραπεία καθυστερεί σκόπιμα. Παρ’ όλα αυτά, αν σκεφτούμε λογικά, κανείς δεν θα δαπανούσε σήμερα τόσο μεγάλα χρηματικά ποσά στην έρευνα για τη θεραπεία του καρκίνου, αν είχε ήδη βρεθεί η θεραπεία. 

Ελπίζουμε μια μέρα να σταματήσουμε τα δεινά που προκαλούνται από τον καρκίνο και πλέον η νόσος αυτή να μην ταλαιπωρεί μικρούς και μεγάλους. Όχι εξαιτίας ενός θαυματουργού φαρμάκου, ή επειδή υπάρχει ήδη μια μυστική θεραπεία, αλλά επειδή εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι εργάζονται μαζί κάθε μέρα, και σε όλο τον κόσμο, για να βρουν νέες θεραπείες.

Πηγές

[1] National Cancer Institute, 2015. What Is Cancer? [online] Available at: <https://www.cancer.gov/about-cancer/understanding/what-is-cancer> [Accessed 2 February 2021].

[2] Alexandrov, L. B., Nik-Zainal, S., Wedge, D. C., Aparicio, S. A. J. R., Behjati, S., Biankin, A. V., Bignell, G. R., Bolli, N., Borg, A., Børresen-Dale, A. L., Boyault, S., Burkhardt, B., Butler, A. P., Caldas, C., Davies, H. R., Desmedt, C., Eils, R., Eyfjörd, J. E., Foekens, J. A., Greaves, M., Hosoda, F., Hutter, B., Ilicic, T., Imbeaud, S., Imielinsk, M., Jäger, N., Jones, D. T. W., Jonas, D., Knappskog, S., Koo, M., Lakhani, S. R., López-Otín, C., Martin, S., Munshi, N. C., Nakamura, H., Northcott, P. A., Pajic, M., Papaemmanuil, E., Paradiso, A., Pearson, J. V., Puente, X. S., Raine, K., Ramakrishna, M., Richardson, A. L., Richter, J., Rosenstiel, P., Schlesner, M., Schumacher, T. N., Span, P. N., Teague, J. W., Totoki, Y., Tutt, A. N. J., Valdés-Mas, R., Van Buuren, M. M., Van ’T Veer, L., Vincent-Salomon, A., Waddell, N., Yates, L. R., Zucman-Rossi, J., Andrew Futreal, P., McDermott, U., Lichter, P., Meyerson, M., Grimmond, S. M., Siebert, R., Campo, E., Shibata, T., Pfister, S. M., Campbell, P. J., & Stratton, M. R. (2013). “Signatures of mutational processes in human cancer”. Nature, 500(7463), 415–421. https://doi.org/10.1038/nature12477

[3] Bissell, M. J., & Hines, W. C. (2011). “Why don’t we get more cancer? A proposed role of the microenvironment in restraining cancer progression”. Nature Medicine, 17(3), 320–329. https://doi.org/10.1038/nm.2328

[4] Chakraborty, S., & Rahman, T. (2012). The difficulties in cancer treatment. Ecancermedicalscience, 6, ed16. https://doi.org/10.3332/ecancer.2012.ed16

[5] Miller, K. D., Siegel, R. L., Lin, C. C., Mariotto, A. B., Kramer, J. L., Rowland, J. H., Stein, K. D., Alteri, R., & Jemal, A. (2016). “Cancer treatment and survivorship statistics”. CA: A Cancer Journal for Clinicians, 66(4), 271–289. https://doi.org/10.3322/caac.21349