Ο ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων είναι μια μάστιγα που έχει εξαπλωθεί τόσο στις αναπτυσσόμενες όσο και στις ανεπτυγμένες χώρες. Αυτό, κυρίως, σχετίζεται με την ελλιπή ή και λανθασμένη πληροφόρηση του κοινού. Στο παρόν άρθρο προσπαθούμε να ενημερώσουμε για τον ιό, αλλά και να απομυθοποιήσουμε λανθασμένες κοινές αντιλήψεις περί αυτού.

Γενικά χαρακτηριστικά του ιού HPV

O ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων (Human papillomavirus, HPV) αποτελεί μια οικογένεια ιών δίκλωνου DNA, της οποίας -μέχρι το 2020- είχαν αναγνωριστεί 200 στελέχη [1]. Οι ιοί αυτοί είναι εξαιρετικά μικρής διαμέτρου (52–55 nm) και χαρακτηρίζονται από την έλλειψη πυρηνικού φακέλου. Το γενετικό τους υλικό απαρτίζεται από 8000 ζεύγη βάσεων και περικλείεται από ένα πρωτεϊνικό καψίδιο. Ο βασικός μηχανισμός με τον οποίο επηρεάζουν τα επιθηλιακά κύτταρα, είναι η παρεμπόδιση της σωστής λειτουργίας του κυτταρικού κύκλου, εκφράζοντας πρωτεΐνες όπως οι Ε5 και Ε7 [2]. 

Η λοίμωξη που προκύπτει από τον ιό HPV είναι συνήθως ασυμπτωματική, αλλά συχνά ορισμένα στελέχη προκαλούν κονδυλώματα και ανωμαλίες (νεοπλασίες) σε επιθηλιακά κύτταρα, ενώ σε πολλές περιπτώσεις καταλήγει σε καρκίνο. 

Κάθε χρόνο, 6 εκατομμύρια άνθρωποι εμφανίζουν τη λοίμωξη, εκ των οποίων 570.000 γυναίκες και 60.000 άντρες αναπτύσσουν καρκίνο. Έχει αποδειχθεί πως το 80% των γυναικών άνω των 50, έχουν εμφανίσει τουλάχιστον μια φορά στην ζωή τους την λοίμωξη [3]. Πιο ειδικά, στην Ευρώπη για το έτος 2020, παρατηρήθηκαν 53.000 νέα περιστατικά καρκίνου εξαιτίας μόλυνσης από τον συγκεκριμένο ιό [4], εκ των οποίων το 20-30% ήταν άντρες [5].

Σχεδιάγραμμα 1: Το σύνολο των HPV- σχετιζόμενων καρκίνων αντιστοιχεί σε 1.250.000 περιστατικά, για τις ΗΠΑ στο διάστημα 2014- 2018. Τα παραπάνω νούμερα αφορούν ποσοστό ανά 100.000 άτομα [10].

Συμπτώματα και καρκίνος του ιού

Ο HPV, όπως προαναφέρθηκε, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων δεν παρουσιάζει συμπτώματα, ωστόσο έχει παρατηρηθεί πως η εξέλιξη της ασθένειας σε καρκίνο, κυρίως αφορά 2 στελέχη υψηλού κινδύνου (16,18). Βέβαια, έχουν ανιχνευθεί 14, τα οποία μπορούν να προκαλέσουν ογκογένεση. Στις γυναίκες μπορεί να εξελιχθεί σε καρκίνο του αιδίου, του κόλπου και του τραχήλου της μήτρας [3]. Στους άνδρες, αν και είναι πολύ λιγότερο γνωστό, λόγω σπανιότερης εμφάνισης, προκαλεί καρκίνο του πρωκτού, του πέους και του παχέος εντέρου. Γενικά, θεωρείται πως διαδραματίζει ρόλο τόσο στην εμφάνιση όγκων στην κεφαλή και τον λαιμό, όσο και σε δερματικούς καρκίνους σε ανοσοκατεσταλμένα άτομα [6]. 

Εικόνα 1: Ογκογενετικά στελέχη του HPV [11].

Τρόποι μετάδοσης του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων

Οι περισσότεροι έχουμε στο νου μας τον HPV, ως ένα σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα (ΣΜΝ) και δεν κάνουμε λάθος, καθώς τα περισσότερα στελέχη που δημιουργούν επιπλοκές μεταδίδονται κατά την σεξουαλική πράξη. Ωστόσο, η δερματική επαφή αλλά και η επαφή σωματικών υγρών με το δέρμα, δεν γίνονται αποκλειστικά κατά το σεξ. Συνεπώς, μπορεί να μολυνθούμε χωρίς να έχουμε βρεθεί ερωτικά με φορέα του ιού. Μελέτες έχουν αποδείξει πως υφίσταται και κάθετη μετάδοση του ιού, από μια μητέρα-φορέα στο έμβρυο. Αυτό μπορεί να συμβεί μέσω του αμνιωτικού υγρού, του πλακούντα ή μέσω επαφής με τα μητρικά γενετικά όργανα κατά την διάρκεια της γέννας. [7]

Τρόποι πρόληψης 

Ο πατέρας της ιατρικής, Ιπποκράτης, είχε -πολύ σοφά- πει «Κάλλιον το προλαμβάνειν ή το θεραπεύειν» και θα συμφωνήσουμε, πως η πρόληψη είναι σημαντικότερη της θεραπείας. Για αυτό και το 2006, με έγκριση του Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων (Food and Drug Administration, FDA), βγήκε στην κυκλοφορία εμβόλιο κατά του ιού HPV. Το εμβόλιο απευθύνεται τόσο σε γυναίκες όσο και σε άντρες. Και στις δυο περιπτώσεις προσπαθεί να περιορίσει τις ίδιες τις καρκινογενέσεις, αλλά και τους ασυμπτωματικούς φορείς, κυρίως δηλαδή τους άντρες, οι οποίοι διασπείρουν την νόσο. Οι ηλικιακές ομάδες, στις οποίες απευθύνεται, είναι τα 9-15 έτη (2 δόσεις) και τα άτομα από 16-26 (3 δόσεις) [1]. Άλλο ένα απλό μεν, τεράστιας σημασίας δε, μέτρο πρόληψης είναι η χρήση προφυλακτικού κατά την σεξουαλική πράξη, το οποίο πολλές φορές αμελείται ή συνδέεται -εσφαλμένα- μονάχα με τον κίνδυνο εγκυμοσύνης και όχι με την εμφάνιση σεξουαλικών μεταδιδώμενων νοσημάτων (ΣΜΝ). 

«Κάλλιον το προλαμβάνειν ή το θεραπεύειν»

Ιπποκράτης

Η έγκαιρη διάγνωση είναι το κλειδί, για να προληφθεί η εξέλιξη της λοίμωξης σε καρκίνο. Έτσι, οι γυναίκες παροτρύνονται να κάνουν τακτικά τεστ Παπανικολάου, κολποσκοπήσεις και μοριακές τεχνικές αναζήτησης DNA του HPV [6]. Οι σεξουαλικά ενεργοί άντρες, σκόπιμο είναι να κάνουν κλινικούς ελέγχους αφροδίσιων νοσημάτων, καθώς μέχρι και σήμερα δεν έχουν αναπτυχθεί αιματολογικοί έλεγχοι [8]. 

Εικόνα 2: Για τον ιό HPV υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο στην αγορά που απευθύνεται τόσο σε γυναίκες όσο και σε άντρες [12].

Θεραπεία του HPV

Γενικά, η θεραπεία του HPV είναι ένα πολυδιάστατο φαινόμενο, καθώς μπορεί να διαφέρει από ασθενή σε ασθενή. Η πιο απλή περίπτωση είναι αυτή των ατόμων, που προσβάλλονται από κάποιο μη καρκινογόνο στέλεχος και το ανοσοποιητικό σύστημα τους μπορεί να αντιμετωπίσει την λοίμωξη επαρκώς [3]. Ωστόσο, ασθενείς που εμφανίζουν κονδυλώματα συνήθως υπόκεινται σε κρυοθεραπείες, χειρουργικές επεμβάσεις και στην χορήγηση φαρμακευτικού σκευάσματος (τριχλωροοξικού οξέος) για την αφαίρεση τους. Στα πιο σοβαρά ζητήματα που αφορούν την εμφάνιση καρκίνου, η θεραπεία εξαρτάται από το στάδιο της εξέλιξης, που γίνεται η διάγνωση, αλλά και από το σημείο της ογκογένεσης. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων αν βρεθεί έγκαιρα, μέσω χειρουργικής επέμβασης, οι πιθανότητες ίασης είναι πολλές. Ωστόσο, αν ο όγκος επανεμφανίζεται ή δεν φεύγει καθόλου, ο ασθενής έχει μικρό χρονικό περιθώριο ζωής. Τέλος, σε περιπτώσεις που η χειρουργική επέμβαση είναι μη εφικτή, η δράση της χημειοθεραπείας μπορεί να παρατείνει τον χρόνο ζωής του ασθενή, αλλά συχνά δεν γιατρεύει την νόσο [9].

Εικόνα 3: Τρισδιάστατη απεικόνιση του ιού HPV [13].

Όλα ξεκινούν με την σωστή ενημέρωση, το ίδιο και ο ιός του HPV. Έτσι δεν χρειάζεται να μας διακατέχει πανικός ή φόβος στο άκουσμα του. Τα όπλα για να καταπολεμηθεί είναι απλά. Η γνώση -για την φύση και τις επιπτώσεις του ιού-, η πρόληψη με ιατρικούς ελέγχους και χρήση προφυλάξεων και η σωστή θεραπεία είναι σύμμαχοι μας, ώστε να παραμείνουμε υγιείς. 

Βιβλιογραφία 

[1] Cheng L, Wang Y, Du J. Human Papillomavirus Vaccines: An Updated Review. Vaccines (Basel). 2020;8(3):391. Published 2020 Jul 16. doi:10.3390/vaccines8030391 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7565290/

[2] IARC Working Group on the Evaluation of Carcinogenic Risks to Humans. Human Papillomaviruses. Lyon (FR): International Agency for Research on Cancer; 2007. (IARC Monographs on the Evaluation of Carcinogenic Risks to Humans, No. 90.) 1, Human Papillomavirus (HPV) Infection. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK321770/ 

[3] Madigan, M., Martinko, J., Bender, K., Buckley, D. and Stahl, D., (2009), Brock biology of microorganisms. 14th., ISBN-13: 9780321897398

[4] Hartwig S, St Guily JL, Dominiak-Felden G, et al. Estimation of the overall burden of cancers, precancerous lesions, and genital warts attributable to 9-valent HPV vaccine types in women and men in Europe. Infectious Agents and Cancer 2017;12:19. doi: 10.1186/s13027-017-0129-6

[5] Hartwig S, Syrjänen S, Dominiak-Felden G, et al. Estimation of the epidemiological burden of human papillomavirus-related cancers and non-malignant diseases in men in Europe: a review. BMC Cancer 2012;12(30). doi:10.1186/1471-2407-12-30.

[6] Liao JB. Viruses and human cancer. Yale J Biol Med. 2006;79(3-4):115-122 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1994798/?report=classic  

[7] Petca A, Borislavschi A, Zvanca ME, Petca RC, Sandru F, Dumitrascu MC. Non-sexual HPV transmission and role of vaccination for a better future (Review). Exp Ther Med. 2020;20(6):186. doi:10.3892 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33101476/

[8] Icardi G, Costantino C, Guido M, et al. Burden and Prevention of HPV. Knowledge, Practices and Attitude Assessment Among Pre-Adolescents and their Parents in Italy. Curr Pharm Des. 2020;26(3):326-342. doi:10.2174/1381612826666200114100553 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7527545/ 

[9] Stern PL, van der Burg SH, Hampson IN, et al. Therapy of human papillomavirus-related disease. Vaccine. 2012;30 Suppl 5(0 5):F71-F82. doi:10.1016/j.vaccine.2012.05.091 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4155500/ 

[10] U.S. cancer Statistics Data Visualizations tool [Internet]. Centers for Disease Control and Prevention. Available from: https://www.cdc.gov/cancer/uscs/dataviz/index.htm

[11] Human Papillomavirus (HPV) Vaccination [Internet]. Canadian Medical. Available from: https://www.canadian.cz/en/articles-and-news/human-papillomavirus-hpv-vaccination/

[12] Who should and should not have the HPV vaccine? [Internet]. Care Plus Vietnam. Available from: https://careplusvn.com/en/who-should-and-should-not-have-the-hpv-vaccine

[13] HPV, human Papillomavirus [Internet]. Medika Life. Available from: https://medika.life/hpv-human-papillomavirus/