Μειώνοντας το «αποτύπωμα» μας στο περιβάλλον

Ακούμε συνεχώς στα διάφορα μέσα μαζικής ενημέρωσης για την αύξηση της θερμοκρασίας (υπερθέρμανση) του πλανήτη μας, οδηγώντας στην ευρέως γνωστή σε όλους μας κλιματική αλλαγή. Το «αποτύπωμα» των ανθρώπων έχει δυστυχώς φτάσει σε όλες τις γωνιές της Γης, από την υψηλότερη κορυφή έως τον βαθύτερο ωκεανό. Ποιός είναι άραγε ο κυριότερος παράγοντας που την προκαλεί; Είναι αυτός ο παράγοντας κάτι που μπορούμε να ελέγξουμε^.κι αν ναι, με ποιό τρόπο μπορούμε να συμβάλουμε στον περιορισμό του; Ποια εργαλεία θα βοηθήσουν στη μείωση του; Αυτά είναι κάποια από τα ερωτήματα που θα απαντηθούν στο σημερινό άρθρο.

Ποιός ο κυριότερος παράγοντας που προκαλεί την υπερθέρμανση του πλανήτη;

Αρχικά, να αναφερθεί ότι για την «παγκόσμια υπερθέρμανση» η επιστημονική κοινότητα έχει κάνει διάφορες υποθέσεις, κύριες αλλά και εναλλακτικές. Η επικρατέστερη υπόθεση, υποστηρίζει ότι η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη μας οφείλεται κατά κύριο λόγο στα αέρια του θερμοκηπίου, με σημαντικότερο εξ αυτών το διοξείδιο του άνθρακα [1, 2].

Το διοξείδιο του άνθρακα είναι ένα αέριο που προέρχεται κυρίως από τις δραστηριότητες μιας ανθρώπινης κοινωνίας (ανθρωπογενείς).

Τι ονομάζουμε αποτύπωμα του άνθρακα

Στις μέρες μας και με το σύγχρονο τρόπο ζωής να είναι πλέον συνδεδεμένος με τον καταναλωτισμό, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε την έννοια του ανθρακικού αποτυπώματος και τις αρνητικές επιπτώσεις που έχει στο περιβάλλον.

Η επιστημονική κοινότητα προκειμένου να προσδιορίσει ποσοτικά τα επιβλαβή αέρια στην ατμόσφαιρα που προέρχονται από ανθρώπινες δραστηριότητες – όπως είναι το διοξείδιο του άνθρακα – εισήγαγε τον όρο «αποτύπωμα άνθρακα».

Το αποτύπωμα άνθρακα είναι το σταθμισμένο άθροισμα εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και αφαιρέσεων αερίων θερμοκηπίου μιας διαδικασίας, ενός συστήματος διεργασιών ή ενός συστήματος προϊόντων, εκφραζόμενο σε ισοδύναμο διοξείδιο του άνθρακα (CO2) [Ορισμός κατά ISO 14067 (1 & 2)] [3].

Συναντάται επίσης και το «ατομικό αποτύπωμα άνθρακα» (βλ. Εικόνα 1), όπου αναφέρεται στις συγκεντρώσεις των αερίων του θερμοκηπίου που παράγονται από ένα άτομο με άμεση ή έμμεση απελευθέρωση τους στην ατμόσφαιρα [4].

Μερικά παραδείγματα άμεσου ατομικού αποτυπώματος άνθρακα είναι (α) η χρήση καύσιμης ύλης, όπως είναι η ξυλεία για σκοπούς θέρμανσης κατά τους χειμερινούς μήνες, (β) η χρήση μέσων μεταφοράς όπως είναι το αυτοκίνητο, το αεροπλάνο κ.α., τα οποία αποτελούν σημαντικές πηγές εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα.

Εικόνα 1. Δραστηριότητες που συνεισφέρουν στο αποτύπωμα άνθρακα και στο ατομικό αποτύπωμα άνθρακα

Έμμεσο ατομικό αποτύπωμα άνθρακα είναι οι εκπομπές που αναλογούν σε κάθε άτομο. Περιλαμβάνει την ποσότητα αερίων του θερμοκηπίου που απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα από την παραγωγή μέχρι την κατανάλωση/χρήση ενός προϊόντος. Ό,τι αγοράζουμε και χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητα μας (π.χ., ηλεκτρικές συσκευές, τρόφιμα κτλ) χαρακτηρίζεται από ένα ανθρακικό αποτύπωμα. Για παράδειγμα, τα τρόφιμα που αγοράζουμε καθημερινά, όσο πιο μακρινή είναι η τοποθεσία παραγωγής και συγκομιδής τους τόσο μεγαλύτερο είναι και το αποτύπωμα άνθρακα τους.

Πως μπορούμε σε ατομικό επίπεδο να συμβάλουμε στη μείωση εκπομπής των αερίων του θερμοκηπίου;

Μπορούμε να συμβάλουμε και εμείς στη ρύθμιση των αέριων εκπομπών μέσω της μείωσης του ατομικού αποτυπώματος άνθρακα όπως περιγράφεται παρακάτω.

Στο διαδίκτυο υπάρχουν διαθέσιμα διάφορα εργαλεία και εφαρμογές που μας βοηθάνε να ορίσουμε ποσοτικά το προσωπικό μας «αποτύπωμα άνθρακα». Το μόνο που έχουμε να κάνουμε, είναι να επιλέξουμε μία από τις δεκάδες υπολογιστικές μηχανές ανθρακικού αποτυπώματος, με μία απλή διαδικτυακή αναζήτηση των λέξεων κλειδιών: carbon footprint calculator. Τα περισσότερα από αυτά τα εργαλεία ζητούν πληροφορίες σχετικά με τον καθημερινό τρόπο ζωής μας, όπως την ημερήσια κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος, τη χρήση αυτοκινήτου ή ποδηλάτου κ.α. Μετά τον υπολογισμό του «ατομικού ανθρακικού αποτυπώματος«, το επόμενο βήμα είναι κάποιες μικρές αλλαγές στην καθημερινότητα μας (βλ. Εικόνα 2) [4-7].

Ας δοκιμάσουμε όλοι έστω και κάποια από τα παρακάτω παραδείγματα.

Εικόνα 2. Προτεινόμενες δράσεις για τη μείωση του ατομικού μας ανθρακικού αποτυπώματος

Τρόφιμα

Κατανάλωση οργανικών τροφίμων και προϊόντων τα οποία δεν εχουν ψεκαστεί με φυτοφάρμακα.
Κατανάλωση ντόπιων και εποχιακών προϊόντων και αποφυγή εισαγόμενων.
Μείωση της κατανάλωσης του κόκκινου κρέατος, ειδικά του βοδινού, καθώς κατά την παραγωγή του εκπέμπονται μεγάλες ποσότητες άνθρακα.
Επιλογή σακουλών για ψώνια από ανακυκλώσιμα υλικά ή ακόμα καλύτερα επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες από φιλοπεριβαλλοντικό ύφασμα.
Αποφυγή προϊόντων συσκευασμένων με πλαστικό υλικό.
Αποφυγή απόρριψης φαγητού στα οικιακά απόβλητα με την αγορά και κατανάλωση μόνο των απαραίτητων ποσοτήτων τροφής. Τα εναπομείναντα υπολείμματα τροφίμων μπορούν να κομποστοποιηθούν σε ειδικούς κάδους.

Ενέργεια

Επιλογή προϊόντων με ενεργειακή σήμανση κατηγορίας Α.
Ορθολογική χρήση ηλεκτρικού ρεύματος στο σπίτι (π.χ., κλείσιμο φωτισμού όταν απουσιάζουμε από το σπίτι και των ηλεκτρικών συσκευών όταν δεν χρησιμοποιούνται).
Χρήση φορητού υπολογιστή, καθώς θεωρείται χαμηλής ενέργειας ηλεκτρική συσκευή σε σχέση με τον σταθερό υπολογιστή.
Εγκατάσταση θερμομονωτικών υποδομών σε οικιακές και επαγγελματικές μονάδες (πράσινα κτίρια).

Συγκοινωνία

Χρήση μέσων μαζικής μεταφοράς.
Όπου το επιτρέπουν οι συνθήκες, διακίνηση με τα πόδια ή το ποδήλατο.
Έξυπνη και σωστή οδήγηση π.χ., αλλαγή ταχυτήτων σε χαμηλές στροφές.

Άλλες δράσεις

Αποφυγή σπατάλης νερού.
Ανακύκλωση υλικών (π.χ πλαστικά, αλουμίνιο, χαρτί) σε ενδεδειγμένα σημεία του δήμου.

Τελευταίο και σημαντικότερο σημείο είναι η δενδροφύτευση, καθώς τα φυτά απορροφούν το διοξείδιο του άνθρακα (συγκαταλέγεται στα αέρια του θερμοκηπίου) μειώνοντας την ποσότητα του στην ατμόσφαιρα. Όπου κι αν κατοικείτε, μπορείτε να αφιερώσετε λίγο χρόνο για να φυτέψετε φυτά ή/και δέντρα της προτιμήσεως σας.

Συνοψίζοντας, είναι σχεδόν αδύνατον να μην αφήσουμε αποτύπωμα άνθρακα πίσω μας με τους ρυθμούς της σύγχρονης καθημερινότητας. Ωστόσο, αυτό δεν είναι λόγος να σταματήσουμε την προσπάθεια μας για μείωση του ή περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Μέσω των μικρών ατομικών δράσεων που έχουν αναφερθεί παραπανω, μπορούμε να συμβάλουμε στη μείωση του προσωπικού μας στίγματος στο περιβάλλον βάζοντας έτσι ο καθένας μας ξεχωριστά το λιθαράκι του στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.

Βιβλιογραφία
[1] Ζavada, N. and Zavada, N., 2021. Hybrid Meetings Reduce Carbon Footprint, Here’s Proof!. [online] MeetGreen. Available at: <https://meetgreen.com/2011/09/hybrid-meetings-reduce-carbon-footprint-heres-proof>.
[2] Campbell, I. (2019). Carbon footprint calculator. [online] Carbonindependent.org. Available at: https://www.carbonindependent.org/
[3] ISO 14067:2018. Greenhouse gases — Carbon footprint of products — Requirements and guidelines for quantification

[4] Ec.europa.eu. (2019). Greenhouse gas emission statistics – carbon footprints – Statistics Explained. [online] Available at: https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Greenhouse_gas_emission_statistics_-_carbon_footprints [Accessed 3 Dec. 2019].
[5] Finkbeiner, M. (2009). Carbon footprinting—opportunities and threats. The International Journal of Life Cycle Assessment, 14(2), pp.91-94.
[6]Gao, T., Liu, Q. and Wang, J. (2013). A comparative study of carbon footprint and assessment standards. International Journal of Low-Carbon Technologies, 9(3), pp.237-243.
[7] Mihelcic, J. and Zimmerman, J. (2014). Environmental Engineering: Fundamentals, Sustainability, Design, 2nd Edition. 2nd ed. Hoboken: John Wiley & Sons, pp.54-57.